مرۆڤی دانیشتووی كوردستان ٢٥٠٠ ساڵ زووتر له ئهورووپا بۆ یهكهم جار قۆناغی ڕاوی تێپهڕاند و هاته قۆناغی كشتوكاڵهوه.
لهبهر ئهوهی كه كوردستان كهشێكی لهباری بۆ سهوزبوونی گهنمی خۆڕسك ههبووه ئادهمیزاد نزیكهی ١٠٫٠٠٠ ساڵ پێش له كوردستاندا هاتووهته قۆناغی كشتوكاڵهوه. ههندێ شوێنهوار و بهتایبهت چوار شوێنی گرنگی مێژینهیی كه له كوردستاندا دۆزراونهتهوه ئهم ڕاستییه دهسهلمێنن:
ـ1 شانهدهر له نزیكی ڕهواندز. تهور و بهردی تیژ، ئامێری پێش له كشتوكاڵی تیا دۆزراوهتهوه.
ـ2 كهریم شار له نزیكی چهمچهماڵ. قوڵنگی بهردین، تهور و بهردی داتاشراو، ئامێری پێش له كشتوكاڵ.
ـ3 مهلفات له نێوان ڕێگهی كهركووك ـ ههولێر. ههندێ ئامێری له بهرد داتاشراو و داس دۆزراوهتهوه. لێره ئهو ئامێرانه دهستپێكی قۆناغی كشتوكاڵ نیشان دهدهن
ـ4 چهرمۆ له نزیكی چهمچهماڵ له باشووری كوردستاندا. دوانزه قات شارستانییهت دۆزراوهتهوه بۆ نموونه: جامۆڵكهی له قوڕ برژاو، پهیكهری گڵیی گیانلهبهران و سهرهتاییترین ئامێری چنین،.
ڕادهیهك گهنم و جۆی ڕهق بووهوه، ئێسقانی ئاژهڵ كه نیشاندهری ئاژهڵداریی مرۆڤه سهرهتاییهكانی ئهو سهردهمه بووه، پهیكهری گڵینی ژنێكی دووگیان. به پێی زانیاریی و ئاگاداریی شوێنهوارناسان گوندی چهرمۆ ٦٧٠٠ ساڵ پێش له زایین ئاوا كراوهتهوه. ئهمه كۆنترین گونده كه له جیهاندا ئاوا كراوهتهوه. ههروهها شوێنهوارناسانی ئهمریكی و ئهڵمانی و تورك له ساڵی ١٩٨٥دا له دهوروبهری ناوچهی ئهرخهنی، له دیاربهكر ماڵێكیان له بنی زهوی دۆزییهوه كه ٩٠٠٠ ساڵ كۆنه. بهمجۆره بهڵگهكان پیشاندهری ئهوهن كه ئادهمیزادی دێرین كوردستانی بۆ ژیان ههڵبژاردووه و له كاتی سهرما و سۆڵهدا پهنای بردووهته ئهشكهوتهكانی و له وهرزه لهبارهكاندا داوێنی چیا و دهشتهكانی ههڵبژاردووه و ههر لهوێش فێری كشتوكاڵ بوو و ئاژهڵداریی كرد و ئامێری له بهرد و ئێسقان و چێو بهكار برد و لهسهر دیواری ئهشكهوتهكان نهخش و نیگاری كێشا و پهیكهری گڵینی ساز كرد و به ئاگر برژاندی و بهو جۆره دهروازهی شارستانییهتی بۆ مرۆڤ كردهوه لهم بهشهی جیهانهدا.